Konie i istoty pokrewne w mitach i legendach świata

1. Bucephalus

Gdy Aleksander miał dwanaście lat do jego ojca - Filipa II przybył handlarz koni. Zaproponował władcy zakup za 13 talentów pięknego, karego wierzchowca z białą gwiazdą. Koń był naprawdę niezwykłej urody, mimo to oferta handlarza wydała się Filipowi zbyt wygórowana, bowiem rumak był dziki, nieokiełznany, czym budził wśród ludzi strach. Aleksander nie podzielał zdania ojca i zawarł z handlarzem umowę - podejmie próbę oswojenia konia, a jeśli jemu również się to nie powiedzie zapłaci podaną kwotę. Zarówno ojciec, jak i handlarz przystali na jego propozycję.

Aleksander obserwował konia i doszedł do wniosku, że jego zachowanie sugeruje, że strach wzbudza w nim widok własnego cienia. Przez cały czas przemawiał uspokajająco do zwierzęcia, a jednocześnie obrócił go w stronę słońca w taki sposób, aby wyeliminować źródło jego niepokoju. Działania te okazały się skuteczne i koń stał się znacznie spokojniejszy a Aleksander wygrał zakład.

Od tego czasu koń, zwany Bucephalus stał się nieodłącznym rumakiem bojowym, wiernym i ukochanym towarzyszem Aleksandra. Gdy po trzydziestu latach życie wierzchowca dobiegło końca Aleksander Wielki polecił wokół jego grobu zbudować miasto, które na cześć konia nazwał jego imieniem.

2. Centaury

centaur - płaskorzeźba

Centaur to stworzenie, którego budowa ciała w połowie przypomina człowieka, a w połowie konia. Pierwotnie pojawiały się w mitologii greckiej, jako potomstwo nimfy Nephele oraz Ixiona - króla starożytnego plemienia Lapitów zamieszkującego Tesalię.

Według innej wersji centaury zrodziły się ze związku klaczy magnezyjskich i człowieka Centaurusa. Obecnie postać centaura jest często wykorzystywana przez twórców literatury fantastycznej.

Najbardziej znanym centaurem opisywanym w mitologii greckiej jest Chejron zamieszkujący grotę u podnóża góry Pelion w Tesalii. W przeciwieństwie do swoich pobratymców słynących z okrucieństwa i lubieżności starzec Chejron uznawany był za mędrca i uzdrowiciela. Jego głównym zainteresowaniem były tajniki medycyny, a dzięki odkryciu tajemnic muzyki posiadał zdolność leczenia za pomocą kilku dźwięków. Ponadto zajmował się gimnastyką, wróżbiarstwem oraz myślistwem, które zgłębił w młodości podczas wypraw z boginią łowów Artemidą. Był szanowany zarówno przez bogów, jak i śmiertelników którzy przybywali do niego po radę i opiekę.

Chejron jest znany również z tego, że był nauczycielem bohaterów i herosów. Nauki u centaura pobierał między innymi Asklepios, który poznał sekrety wskrzeszania zmarłych i uznany został za boga sztuki lekarskiej. Uczniem Chejrona był również Achilles, który otrzymał od swego opiekuna i mistrza potężną peliońską jesionową włócznię, której używał podczas wojny trojańskiej.

Chejron jest jedynym centaurem znanym z mitów greckich, którego przedstawiono pozytywny sposób. Wszystkie inne centaury uważano za istoty skłonne do awantur, dzikie, wręcz barbarzyńskie. Jako wyznawcy Dionizosa - boga wina i winnej winorośli, płodności oraz dzikiej natury chętnie i w nadmiernych ilościach spożywali wino, porywali kobiety, wszczynali bójki.

Jednym z przykładów potwierdzających negatywną naturę centaurów był Nessos.

Znany z wielkiej siły i męstwa heros Herakles wraz z swą żoną Dejanirą wędrowali w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca do osiedlenia się i zbudowania domu. Gdy dotarli do rzeki, przebywający w jej pobliżu centaur Nessos zaproponował, że na własnym grzbiecie przeniesie Dejanirę na drugi brzeg. Herakles zgodził się na to, jednak wykorzystując chwilę jego nieuwagi fałszywy centaur próbował porwać kobietę. Herakles strzelił z łuku do uciekającego, a że znany był ze swoich niezwykłych umiejętności bez problemu trafił. Umierający Nessos postanowił się zemścić i zapewnił Dejanirę, że jeśli nabierze trochę jego krwi zyska niezawodny środek zapewniający jej wieczną miłość męża. Kobieta, która nie była pewna uczuć swego męża postanowiła skorzystać z propozycji centaura. Pewnego razu wlała do misy krew Nessosa i wyprała w niej koszulę Heraklesa, mając nadzieję na to, że zapewni jej to wierność mężczyzny. Gdy heros ubrał się w koszulę, krew centaura wżarła się w jego ciało powodując nieznośny ból. Doprowadziło to do tego, że ten nieugięty do tej pory mocarz nie mógł wytrzymać tych cierpień i na wysokiej górze rozpalił ogromne ognisko, w którym zamierzał zakończyć swój żywot. W momencie, gry pierwsze płomienie objęły jego obolałe ciało rozległ się huk gromu. Następnie do mężczyzny podpłynął obłok, na którym wzleciał na Olimp i zasiadł wśród bogów.

3. Pegaz

pegaz - rzeźba

Nieśmiertelny, piękny, śnieżnobiały koń z potężnymi skrzydłami to prawdopodobnie jedno z najbardziej popularnych stworzeń opisywanych w mitologii greckiej. Fragment o narodzinach Pegaza pojawia się w jednej z opowieści o herosie Perseuszu.

Dziadek Perseusza - Arkizjos był królem w Argos. Jednak pomimo sprawowanej władzy i zgromadzonego bogactwa nie był szczęśliwy, bowiem wyrocznia przepowiedziała mu, że zginie z ręki własnego wnuka. Gdy tylko dowiedział się, że jego córka Danae urodziła syna, przepełniony obawą o własne życie, zamknął oboje w skrzyni, którą następnie wrzucił do morza. Otoczona boską opieką skrzynia dopłynęła do wyspy Serfios, na której matka wraz z dzieckiem mogli wieść spokojne, bezpieczne życie. I tak by zapewne było gdyby nie to, że po latach król wyspy Polidektes zakochał się w Danae. Ze względu na to, że Perseusz nie był przychylnie nastawiony do tego małżeństwa, król postanowił pozbyć się młodzieńca. Udając przyjaźń, jednocześnie starał się rozbudzić w chłopaku pragnienie przeżycia niebezpiecznych przygód i zyskania sławy. Pewnego dnia w gronie znajomych i przyjaciół podzielił się swoim zamiarem poślubienia córki króla Elidy. Każdy ze zgromadzonych wymieniał jaki prezent planuje ofiarować władcy z tej okazji. Perseusz obiecał Polidektesowi głowę Meduzy - najmłodszej i najstraszniejszej z trzech Gorgon, która posiadała zdolność zamiany w kamień każdego, kto się na nią spojrzał. Król, który nie wierzył w to, że chłopak może powrócić z tak niebezpiecznej wyprawy z ochotą się na to zgodził.

Wyposażony w hełm czyniący go niewidzialnym, skrzydlate buty oraz ostry sierp od Hermesa, Perseusz udał się na brzeg oceanu, na którym spały Gorgony. Stojąc tyłem do śpiących i patrząc na ich odbicie w miedzianej tarczy uciął Meduzie głowę i odleciał. Wtedy z rozciętej szyi strasznej Meduzy wyskoczył Pegaz - syn jej oraz Posejdona. W niektórych wersjach opowieści wraz z Pegazem narodził się jego brat Chrysaor - skrzydlaty dzik albo olbrzym.

Pegaz był towarzyszem śmiertelnika Bellerophona podczas jego licznych walk i niebezpiecznych zadań, które miał do wykonania.

Syn Syzyfa - Bellerophon, gdy był młodzieńcem przez przypadek zabił własnego brata, przez co został wygnany z kraju. Schronienie znalazł u króla Projtosa. Przynajmniej do czasu, gdy nie zakochała się w nim podstarzała królowa i rozgniewana odrzuceniem nie oskarżyła o próbę porwania. Król, który nie chciał sam wymierzać kary wysłał Bellerophona do swego teścia, aby tamten go zgładził. Iobates postanowił zrobić to w sposób dyskretny i pośredni, a mianowicie zażądał uśmiercenia Chimery - potwora stanowiącego połączenie lwa, kozy i smoka, który był postrachem całej okolicy.

Pełen nadziei Bellerophon oddał się pod opiekę bogini Ateny i udał się na spoczynek. Następnego ranka znalazł na swoim posłaniu złotą uzdę, a w ogrodzie Pegaza. Lecąc na skrzydlatym koniu był w stanie wzbić się ponad niebezpieczną, plującą ogniem bestię i zadawać jej ciosy oszczepem, a w końcu zabić.

Zwycięstwa, które Bellerophon odniósł wraz z Pegazem sprawiły, że stał się zadufany w sobie i myślał, że chociaż jest śmiertelnikiem może równać się z bogami. Za swą pychę został surowo ukarany. Natomiast Pegaz wzleciał na Olimp, gdzie służył Eosowi odpowiedzialnemu za pojawianie się świtu, jak również Zeusowi, dla którego nosił błyskawice i grzmoty. Po latach wiernej służby został uhonorowany przez Zeusa miejscem na niebieskim firmamencie i przemianą w gwiazdozbiór.

Pegaz, po swoim ojcu Posejdonie, odziedziczył niezwykłą zdolność tworzenia źródła wody w każdym miejscu, w które uderzył kopytem. Najsłynniejsze z nich to źródło Hippocrene (Końskie Źródło) na górze Helikon, będącej miejscem świętym Muz oraz źródło Hippocrene w Troezen. Wypicie wody ze źródła stworzonego przez Pegaza wywoływało wśród poetów natchnienie i inspirację.

4. Sleipnir

sleipnir

Występujący w mitologii norweskiej Sleipnir to ośmionożny wierzchowiec Odyna - najważniejszej postaci w mitologii nordyckiej, boga wojny i wojowników, władzy, mądrości, poezji oraz magii. Wątek dotyczący pochodzenia i narodzin Sleipnira pojawia się w opowieści o tworzeniu fortyfikacji wokół Asgardu - niebiańskiej twierdzy bogiń i bogów z plemienia Aesir.

Pewnego dnia do bóstw zamieszkujących Asgard przybył Olbrzym, który zajmował się kowalstwem. Zaproponował im stworzenie niezwykle wytrzymałej fortyfikacji, która zapewni im trwałą ochronę przed wszelkimi niebezpieczeństwami zagrażającymi im ze strony wrogów. Jednak cena była wysoka, bowiem kowal za dobrze wykonaną pracę w przeciągu trzech sezonów zażyczył sobie słońce, księżyc oraz rękę Freji - jednej z najważniejszych bogiń, znanej z zamiłowania do piękna, miłości i dóbr materialnych.

Podczas narady bóg podstępu Loki zaproponował, aby zgodzić się na propozycję Olbrzyma, ale pod pewnymi warunkami. Jeden z nich dotyczył skrócenia terminu zakończenia pracy do jednej zimy. Natomiast drugi zakładał, że Olbrzym może korzystać z pomocy wyłącznie swego ogiera o imieniu Svadilfari. Po przeanalizowaniu wszystkich "za" i "przeciw" propozycji Lokiego bogowie doszli do wniosku, że nałożenie takich warunków całkowicie uniemożliwia wykonanie zadania, a tym samym zdobycie przez Olbrzyma wygórowanej zapłaty.

Kowal zgodził się na taką modyfikację umowy, o ile bogowie zapewnią mu bezpieczeństwo na cały czas trwania budowy muru oraz wywiążą się ze swojej części zakładu w przypadku jego wygranej. Po czym zabrał się do pracy, a mieszkańcy Asgardu byli zdumieni jak szybko powstawał mur. Przede wszystkim zaskakiwał ich ogier olbrzyma, który ze znacznych odległości znosił ogromne głazy, które dodawał do budowli i tym samym wykonywał prawie dwa razy więcej pracy niż Olbrzym. Trzy dni przed końcem zimy do ukończenia fortyfikacji brakowało jedynie kilku kamieni, które miały być umieszczone wokół bramy.

Przerażeni bogowie nie chcieli się rozstawać z Freją oraz oddać księżyca i słońca, co doprowadziłoby do sprowadzenia ciemności na Dziewięć Światów. Zagrozili Lokiemu, że skażą go na śmierć za dawanie złych rad, jeśli nie przeszkodzi Olbrzymowi w zakończeniu budowy. Gdy Olbrzym z wierzchowcem wybrali się w nocy do lasu na poszukiwanie odpowiednich kamieni, Loki przeobrażony w klacz zwabił ogiera do głębokiego lasu. Następnego ranka konia, wciąż nie było a zrozpaczony kowal sam nie był w stanie dokończyć pracy na czas. Za co bogowie wymierzyli mu śmiertelny cios młotem Thora. Tymczasem daleko w lesie ogier Svadilfari w końcu dogonił Lokiego w ciele klaczy, który po pewnym czasie urodził ośmionogiego i szarego jak deszczowe chmury Sleipnira.

Sleipnir klasyfikowany jest jako fylgja - jeden z szamańskich duchów pomocniczchy Odyna, ściśle z nim związany i zależny od dobra swego właściciela. Bóg podróżuje na Sleipnirze podczas swych licznych podróży po Dziewięciu Światach, które znajdują się w gałęziach i korzeniach drzewa świata - Yggdrasil.