Podstawowe chody konia

W zależności od prędkości ruchu oraz kolejności stawiania kończyn wyróżnia się cztery naturalne dla konia sposoby poruszania się:

1. Stęp
2. Kłus
3. Galop
4. Cwał

Stęp

Najwolniejszy sposób poruszania się konia (średnio około 7 km/h) charakteryzujący się tym, że kontakt z podłożem mają jednocześnie dwie lub trzy kończyny.

Nie występuje moment zawieszenia, podczas którego żadna z kończyn nie dotyka ziemi przez to chód ten nazywany jest chodem kroczącym.

Stęp jest chodem czterotaktowym - można usłyszeć cztery uderzenia kopyt.

W tym chodzie ruch rozpoczyna tylna noga, po której rusza: przednia noga po tej samej stronie, druga noga tylna, druga noga przednia.

W idealnej sytuacji tylne kopyto konia przesuwa się w miejsce, którego poprzednio dotknęło przednie kopyto. Im bardziej tylne kopyto wykracza poza podłoże, tym płynniejszy i wygodniejszy staje się chód.

Przedstawiciele różnych ras oraz poszczególne konie różnią się płynnością chodu. Jednak jeździec prawie zawsze wyczuje pewien stopień delikatnego ruchu z boku na bok w biodrach konia, kiedy każda tylna noga sięga do przodu.

Rodzaje stępa:

• Stęp swobodny - rodzaj chodu stosowany na początku i pod koniec jazdy, mający na celu rozluźnienie wierzchowca. Jeździec popuszcza wodze pozwalając zwierzęciu na swobodne wyciągniecie i opuszczenie głowy. Podczas stępu swobodnego ślady pozostawione przez kopyta kończyn tylnych przekraczają przednie.
• Stęp pośredni - Jeździec ma delikatny, stały kontakt z pyskiem wierzchowca, umożliwiający mu swobodny, naturalny ruch szyi i głowy. Koń idzie w rozluźnienie, kroki są stawiane zdecydowanie i energicznie. Ślady pozostawione przez kończyny tylne przekraczają przednie.
• Stęp zebrany - Jeździec przez cały czas ma kontakt z pyskiem konia. Podczas tego chodu ustawienie głowy zwierzęcia jest zbliżone do pionu a szyja wyraźnie uniesiona i zaokrąglona. Podczas stępu zebranego istotne jest zaangażowanie tylnych kończyn, mocna praca stawów skokowych. Podczas tego rodzaju stępa kroki stawiane są zdecydowanie, kończyny unoszone są wyżej a wykrok jest krótszy niż w stępie zebranym .
• Stęp wyciągnięty - Jeździec utrzymuje stały kontakt z pyskiem konia w sposób umożliwiający mu wyciągnięcie szyi i głowy w przód i tył, z nosem wyraźnie znajdującym się przed pionem. Kroki stawiane są bez pośpiechu w maksymalnym wykroku. Ślady pozostawione przez tylne kopyta zdecydowanie przekraczają przednie.
• Krok hiszpański - nienaturalny, męczący dla konia rodzaj chodu stosowany wyłącznie na niektórych pokazach. Podczas tej figury koń wysoko podnosi przednie kończyny.

Kłus

Drugi, co do szybkości sposób poruszania się konia, który charakteryzuje się różnorodnością prędkości w zależności od predyspozycji rasy, możliwości danego osobnika oraz celu treningu, użytkowania.

Umownie przyjmuje się, że średnia prędkość kłusa wynosi 18 km/h. Natomiast w Ameryce Północnej rekord prędkości dla kłusa wyścigowego pod siodłem wynosi 48,68 km/h.

Kłus jest chodem dwutaktowym, co oznacza, że w tym samym czasie dwie przekątne kończyny mają kontakt z podłożem, a dwie przeciwne są od niego oderwane.

Z punktu widzenia możliwości utrzymania równowagi przez konia jest to dla niego bardzo swobodny chód, który nie wymaga zbyt dużych ruchów balansujących głowy i szyi.

Mimo to, chociaż u bardzo wytrzymałego i wyćwiczonego konia kłus może trwać kilka godzin w większości przypadków trwa krótki okres czasu, po czym następuje moment na odpoczynek i regenerację.

Rodzaje kłusa:

• Kłus roboczy - najczęściej stosowany w szkoleniu podstawowym, nauce anglezowania, jak również podczas jazdy w terenie. Jest to naturalny dla konia sposób poruszania się, w który nie wkłada większego wysiłku.Podczas tego rodzaju chodu koń powinien być rozluźniony, poruszać się w sposób dynamiczny i regularny. Ślady pozostawione przez kończyny tylne wkraczają w ślady pozostawione przez kończyny przednie.
• Kłus pośredni - stosowany jest najczęściej jako element ujeżdżania. Podczas tego rodzaju kłusa koń za pomocą silniejszej pracy zadu odrywa i unosi kończyny w sposób bardziej sprężysty, co tym samym czyni jego wykrok większym. Ślady pozostawione przez kopyta kończyn tylnych przekraczają ślady przednich.
• Kłus wyciągnięty - rodzaj chodu stosowany wyłącznie podczas pracy na ujeżdżalni. Podczas każdego kroku koń maksymalnie wyciąga kończyny, osiągając jak największy wykrok.
• Kłus zebrany - za pomocą silniejszego zgięcia stawów w zadzie tylne kończyny konia wkraczają mocniej pod środek ciężkości. Wykrok jest mniej obszerny niż podczas kłusa wyciągniętego, ale bardziej sprężyste.

Rodzaje jazdy kłusem:

• Kłus ćwiczebny - stosowany jest głównie podczas ćwiczeń (wolty, półwolty itp.) oraz zmianie chodu. Umożliwia zachowanie większej kontroli nad koniem podczas jazdy i zastosowania precyzyjnych pomocy. Podczas kłusa ćwiczebnego jeździec siedzi mocno osadzony w siodle.
• Kłus w półsiadzie - stosowany rzadko, na ogół w ramach ćwiczenia lub w niektórych sytuacjach podczas jazdy terenowej. Jeździec mocniej opiera się w strzemionach, lekko odrywając pośladki od siodła i pochylając się do przodu.
• Kłus anglezowany - najczęściej praktykowany rodzaj jazdy kłusem, podczas którego jeździec dostosowując się do ruchu wierzchowca unosi się i opada w siodle. Unosi się, gdy jedna przekątna para kończyn wysuwa się do przodu i opada w momencie wysuwania się drugiej pary, co ma na celu odciążenie konia i złagodzenie wstrząsów.

Galop

Trzeci, co do szybkości sposób poruszania się konia, charakteryzujący się wystąpieniem fazy zawieszenia, podczas której wszystkie kończyny oderwane są od podłoża.

Jest to chód trzytaktowy, podczas którego koń rozpoczyna ruch od tylnej nogi, po czym stawia dwie nogi po przekątnej a następnie przednią prowadzącą.

Zależnie od tego, która kończyna stawiana jest jako ostatnia wyróżniamy galop na lewą, bądź na prawą nogę.

Przyjmuje się, że koń powinien galopować na nogę, zgodną z kierunkiem jazdy (prawą - na prawo, lewą - na lewo).

Zamierzone galopowanie na nogę przeciwną do kierunku jazdy nazywa się kontrgalopem. Jazda w ten sposób utrudnia wierzchowcowi zachowanie równowagi, przez co traktowana jest, jako trudny technicznie element jazdy.

Jeśli kontrgalop nie był świadomy, wtedy określa się go mianem galopu fałszywego.

Rodzaje galopu:

• Galop roboczy - najwolniejszy rodzaj galopu, podczas którego koń najbardziej wyrzuca całe ciało.
• Galop pośredni - koń przemieszcza się z równomierną prędkością 340-350 m/ min. Podczas tego rodzaju galopu koń zmuszony jest do wzmożonej pracy mięśni grzbietu oraz zwiększonego stopnia prostowania i uginania tylnych kończyn.
• Galop wyciągnięty - ruchy konia podczas tego rodzaju galopu są wyciągnięte, a kończyny maksymalnie wydłużone. Tempo ruchu wynosi ok. 550 m/min.
• Galop zebrany - tempo przemieszczania zwolnione jest do minimum. Ten rodzaj galopu bardzo obciąża stawy zwierzęcia, z tego względu wymaga od niego dobrego wytrenowania oraz gibkości. Środek ciężkości przeniesiony jest do tyłu, dzięki maksymalnie podstawionemu zadowi. Szyja wygięta i wysoko podniesiona, a czoło ustawione pionowo.

Cwał

Jest czterotaktowy (w żadnym momencie ruchu na podłożu nie znajdują się jednocześnie dwie kończyny konia) przez co uznaje się go często za odrębny rodzaj chodu.

W rzeczywistości jest to odmiana galopu wyciągniętego a jednocześnie najszybszy sposób przemieszczania się konia - prędkość dochodzi do ponad 60 km/h.

Podczas cwału ruch rozpoczyna lewa tylna noga, a następnie stawiana jest prawa tylna, lewa przednia, prawa przednia (lub odwrotnie: prawa tylna, lewa tylna, prawa przednia, lewa przednia), po czym występuje faza lotu, podczas której wszystkie nogi konia oderwane są od podłoża.

Przejście do cwału wymaga dużej przestrzeni z tego względu stosowany jest przede wszystkim na wyścigach konnych.

Jeździec odciąża grzbiet konia przyjmując pozycję półsiadu.

Pozostałe chody

Poza podstawowymi, naturalnymi dla konia rodzajami chodu wyróżnia się kilka nabytych, wyuczonych przez człowieka:

• Inochód - dwutaktowy, podobny do kłusa chód, podczas którego koń naprzemiennie stawia kończyny po tej samej stronie ciała (prawa tylna i prawa przednia, lewa tylna i lewa przednia).
• Trawers - wykorzystywany na pokazach i zawodach rodzaj chodu, podczas którego ciało konia ustawione jest ukośnie. Pozostawia wtedy trzy ślady - lewej przedniej kończyny, środkowy prawej przedniej i lewej tylnej, które następują po sobie oraz prawej tylnej.
• Tolt - szybki, czterotaktowy rodzaj chodu, w którym kolejność stawiania nóg jest następując: przednia prawa, tylna prawa, przednia lewa, tylna lewa. Istotne jest to, że kończyny stawiane są w taki sposób, że w każdym momencie ruchu, co najmniej jedna noga znajduje się na podłożu.
• Piaff - kłus wykonywany w miejscu.
• Pasaż - wolny kłus, podczas którego koń wysoko unosi nogi. W pewnym stopniu przypomina krok hiszpański.

W Hiszpańskiej Wyższej Szkole Jazdy Konnej piaff i passaż stanowią element nauki u zaawansowanych koni ujeżdżeniowych - koni lipicańskich. Każdy z nich wymaga doskonałego przygotowania fizycznego konia, systematycznych, starannych treningów oraz opanowania umiejętności zebrania.