Znajdująca się w Wiedniu Hiszpańska Szkoła Jazdy Konnej jest najstarszym, nieprzerwanie funkcjonującym od XVI wieku ośrodkiem kultywującym klasyczną sztukę jeździecką.
Deklarowanym celem instytucji jest zachowanie najwyższego poziomu kształcenia i wykonywania Hoche Schule (Wyższej Szkoły Jazdy), jako dziedzictwa dla przyszłych pokoleń.
W 2015 klasyczna szkoła jeździecka Hiszpańskiej Szkoły Jazdy została uznana przez UNESCO za niematerialne dziedzictwo kulturowe ludzkości.
Historia szkoły
Historia Hiszpańskiej Dworskiej Szkoły Jazdy Konnej związana jest z dynastią Habsburgów.
W 1565 roku powstał dokument, w którym widniał zapis o przeznaczeniu 100 guldenów na utworzenie "Thumblplatz w ogrodzie na Purgkh alhie." Plac ten był otwartym torem jeździeckim i turniejowym na terenie Josefplatz - znajdującym się na terenie ówczesnego publicznego placu przy zamku Hofburg w Wiedniu.
Wspomniany dokumnet uznawany jest za pierwszą wzmiankę o późniejszej Szkole Jazdy. Rok 1565 wymieniany jest także ze względu na położenie kamienia węgielnego pod budowę zamku.
Według pierwotnego planu służyć miał, jako rezydencja Ferdynanda I. W rzeczywistości zamysł ten nigdy nie został zrealizowany i do roku 1569 budynek został przekształcony w stajnie dla koni Habsburgów.
Kolejną datą zapisaną w historii Hiszpańskiej Dworskiej Szkoły Jazdy Konnej jest rok 1580. Wtedy to władca Austrii Wewnętrznej Arcyksiążę Ferdynad II założył dworską stadninę w Lipicy. Krzyżowano w niej konie hiszpańskie, berberyjskie i arabskie z wymarłą już rasą neapolitańską oraz miejscowymi końmi z płaskowyżu Kras.
W wyniku tych krzyżówek powstała rasa koni lipicańskich, które w Lipicy ( znajdującej się na terenach współczesnej Słowenii) hodowane są do dnia dzisiejszego. Uznawane są za rasę najlepiej spełniającą wymagania klasycznego jeździectwa.
W 1681 roku na rozkaz cesarza Leopolda I rozpoczęto budowę nowej ujeżdżalni. W dwa lata później, gdy budynek był prawie ukończony, wybuchły wojny tureckie, które spowodowały jego znaczne uszkodzenie.
Na zlecenie cesarza Karola VI w roku 1729 Josef Fischer von Erlach rozpoczął budowę zimowej ujeżdżalni na terenie Hofburga. Budynek w swej pierwotnej formie zachował się do dnia dzisiejszego i wciąż uważany jest najpiękniejszą ujeżdżalnię na świecie, tzw. "klejnot baroku".
Na tablicy nad wejściem dla jeźdźców wciąż widnieje napis, że budynek powstał „do nauczania i ćwiczeń arystokratycznej młodzieży, a także do trenigu koni do jazdy artystycznej i wojny”.
Budynek zimowej ujeżdżalni wykorzystywano również, jako miejsce zawodów jeździeckich, spotkań, uroczystości, balów dworskich.
Rewolucja Francuska i wojny neapolitańskie doprowadziły do tego, że w całej Europie zanikały instytucje, w których praktykowano klasyczne jeździectwo. Od tamtej pory Hiszpańska Szkoła Jazdy w Wiedniu jest jedynym miejscem nieprzerwanie kontynuującym tradycję klasycznej szkoły jeździeckiej.
Podstawowe "Dyrektywy", wiedza dotycząca sztuki jazdy przez stulecia przekazywana była ustnie. W 1898 roku została po raz pierwszy spisana przez feldmarszałka Franza Holbeina i głównego jeźdźca Johanna Meixnera.
Rudolf Graf van der Straten- pierwszy dyrektor szkoły jeździeckiej po zakończeniu I Wojny Światowej w 1925 roku rozsławił szkołę, dzięki pokazowym wyjazdom zagranicznym.
Po inwazji niemieckiego Wehrmachtu w marcu 1938 roku nowym dyrektorem został brązowy medalista igrzysk olimpijskich major Alois Podhajsky. Ten doświadczony specjalista od ujeżdżania całą swą wiedzę zgromadził w pracy "Klasyczna sztuka jazdy", która do tej pory stanowi standardową pracę dotyczącą jeździectwa.
W 1945 roku ogiery szkolone w Hiszpańskiej Szole Jazdy oraz klacze lipicańskie z Piber zostały przewiezione do Wels i Wimsbach. Do swojego pierwotnego domu w Hofburgu powróciły dopiero dziesięć lat później.
Hiszpańska Szkoła Jazdy Konnej oraz Stadnina Koni Lipicańskich w Piber od 2001 roku istnieją jako spółka prawa publicznego. Połączone instytucje upoważnione są do wykonywania zadań w interesie publicznym.
Polegają one głównie na zachowaniu i praktykowaniu wyższej klasycznej szkoły jeździeckiej, a także kontynuacji tradycyjnej hodowli koni lipicańskich.
Szkolenie ogierów w Hiszpańskiej Dworskiej Szkole Jazdy Konnej
Od początku istnienia Hiszpańskiej Szkoły Jazdy jedyną rasą wykorzystywaną w treningach i występach przed publicznością jest rasa lipicańska. Próby trenowania przedstawicieli innych ras nie przynosiły oczekiwanych efektów.
Lipicany posiadają największe predyspozycje do klasycznej jazdy, niezwykle dobrą pamięć oraz spokojne, uległe usposobienie. Ponadto są mało wymagające a koszta ich utrzymania są stosunkowo niskie.
Spośród wszystkich około czteroletnich ogierów wyhodowanych w Państwowej Stadninie stadninie w Piber wybierane są te, które wykazują najwięcej cech pożądanych w klasycznym jeździectwie.
Po przybyciu do ośrodka treningowego w Wiedniu poddane są szkoleniu składającemu się z trzech etapów.
Przebieg Szkolenia:
1. Die Remontenschule (Szkoła Remonten)
W pierwszych tygodniach szkolenia grupa ogierów (na ogół 6-8) swobodnie przemieszcza się po terenie zimowego ośrodka jeździeckiego. Oswaja się w ten sposób z nowym otoczeniem. Czas ten przeznacza się również na przyzwyczajenie koni do uzdy i siodła.
Następne osiem tygodni poświęcone są pracy nad posłuszeństwem, wzmocnieniem mięśni oraz przygotowaniu do ciężaru jeźdźca. W tym czasie konie trenują na lonży, jak również dosiadane są przez uczniów znajdujących się pod opieką i nadzorem głównego jeźdźca.
Trening nastawiony jest na uzyskanie rozluźnienia i równowagi ciała oraz wypracowania trzech podstawowych chodów. Od konia oczekuje się swobodnego poruszania w naturalnej postawie, głównie po liniach prostych.
2. Die Campangenschule (Szkoła Kampanii)
Drugi etap szkolenia rozpoczyna się mniej więcej po roku pobytu w Szkole Jazdy. Ogiery w tym czasie przydzielane są doświadczonym jeźdźcom i same narzucają tempo treningów. Uczą się między innymi wykonywać skręty, wolty, zmieniać tempo we wszystkich trzech chodach z zachowaniem równowagi.
Po osiągnięciu odpowiedniej gotowości fizycznej, psychicznej i emocjonalnej konie nabywają umiejętność zebrania. Polega ono na przeniesieniu środka ciężkości na zad, poprzez zwiększone ugięcie stawów biodrowych i kolanowych, a także wygięcie grzbietu, cofnięcie i wyprostowanie szyi.
Zdobycie tej umiejętności umożliwia zachowanie i wzmocnienie równowagi zaburzonej przez ciężar jeźdźca, jak również opanowanie najtrudniejszych elementów ostatniego etapu szkolenia.
3. Die Hohe Schule (Szkoła Wyższa)
Ostatni etap szkolenia nastawiony jest na dążenie do perfekcji poprzez doskonalenie nabytych już umiejętności. Treningi w tym czasie uzależnione są od indywidualnych predyspozycji i wrażliwości danego ogiera.
Konie, które mają umiejętności opanowane na najwyższym poziomie, dobrze wyćwiczone zebranie mogą przejść do nauki najtrudniejszych elementów- piruetów, piaffu, pasażu, zmian nogi w galopie.
Mniej więcej po sześciu latach szkolenie ogierów w Hiszpańskiej Szkole Jazdy dobiega końca. Najlepiej wyszkolone z nich biorą udział w Der Schulquadrille (Szkolnym Kwadrylu) - uroczystym występie przed publicznością. Jest to ukoronowanie zakończenia nauki.
Nieliczne, najbardziej utalentowane i wrażliwe konie opanowują elementy "Schulen uber der ende"( Szkoły nad ziemią) - Courbette, Kapriole, Levade.
Szkolenie Jeźdźca w Hiszpańskiej Dworskiej Szkole Jazdy Konnej
Wymagania dotyczące kandydata na jeźdźca:
- minimalny wiek: 16 lat,
- ukończona edukacja szkolna,
- szczupła sylwetka,
- idealna wysokość ciała: 162 cm,
- miłość do koni i ich rozumienie,
- talent sportowy,
- Licencja Jeźdźca R1 lub RD1 Austriackiego Związku Jeździeckiego lub równoważna, np. w Niemczech RA4 (DRAA III) lub LK5 ( D5, S5),
- biegła znajomość języków obcych, szczególnie angielskiego.
Moment przyjęcia kandydatury na potencjalnego jeźdźca a zakończenie szkolenia dzieli 8-12 lat. Jest to czas ciężkiej pracy, wymagającej od kandydata wiele cierpliwości, samozaparcia, wrażliwości, a także wysokiego poziomu umiejętności. Wielu z kandydatów rezygnuje w trakcie szkolenia.
Przez pierwsze trzy lata kształcenie w Hiszpańskiej Szkole Jazdy opiera się na praktyce zawodowej zatwierdzonej przez państwo.
Czas ten przeznaczony jest na pracę w stadninie: naukę prawidłowego dbania zarówno o konie, jak również o całe wyposażenie.
Na lonży, pod nadzorem doświadczonego jeźdźca praktykant odbywa lekcje jazdy konnej na wyszkolonych ogierach. Na tym etapie szkolenia szczególny nacisk kładzie się na wypracowanie prawidłowego dosiadu.
Po pomyślnym zakończeniu praktyki, osoby które wykazują największe zdolności jeździeckie mogą kontynuować naukę. Na tym etapie szkolenia w dalszym ciągu doskonali się umiejętności związane z opieką nad końmi i wyposażeniem.
Dodatkowo program nauczania uzupełniony jest lekcjami dotyczącymi historii i tradycji Hiszpańskiej Szkoły Jazdy. Przez cały czas duży nacisk kładzie się na treningi jazdy konnej na wyszkolonych ogierach, które wzbogacone są o elementy klasycznego jeździectwa.
W zależności od osobistego zaangażowania i talentu ten etap nauki trwa od dwóch do czterech lat.
Ostatni etap szkolenia w Hiszpańskiej Szkole Jazdy Konnej trwa około sześciu lat. W tym czasie każdy z kandydatów na jeźdźca dostaje pod swą opiekę młodego ogiera, którego ma samodzielnie wytrenować.
Przez cały czas kandydat objęty jest nadzorem i profesjonalnym wsparciem ze strony jeźdźców i głównych jeźdźców.
Rangę głównego jeźdźca zdobywają nieliczni. Dochodzą do niej osoby, które posiadają doświadczenie i sukcesy szkoleniowe, zarówno ludzi, jak i koni. Spoczywa na nich odpowiedzialność za przekazywanie wiedzy na najwyższym poziomie, zachowanie tradycji i renomy Hiszpańskiej Szkoły Jazdy.
Występy w Hiszpańskiej Dworskiej Szkole Jazdy Konnej
Poranny Trening z Muzyką
Każdego dnia tygodnia (poza niedzielą i poniedziałkiem) między godziną 10-12 odbywają się treningi otwarte dla publiczności. Program "Poranny trening z muzyką" umożliwia przyjrzenie się poszczególnym etapom i elementom szkolenia ogierów.
Każdy jeździec przeprowadza z koniem, którego ma pod swą opieką, proste ćwiczenia rozluźniające. Następnie przechodzi do doskonalenia nabytych umiejętności.
Dzięki systematycznym treningom ukierunkowanym na wzmocnienie mięśni, naturalne ruchy ogierów mogą z czasem przejść w skomplikowane figury wyższej szkoły.
Klasyczne skoki będące jej elementem należą jednak do rzadkości podczas porannych treningów. Można za to zobaczyć różne etapy szkolenia, młode ogiery na początku nauki, jak i konie dobrze wyszkolone.
Wieczorny Trening z Muzyką
Od września 2020 w programie Hiszpańskiej Szkoły Jazdy istnieje nowa atrakcją - Wieczorny Trening z Muzyką. Odbywa się w każdą środę od 19 do 20. Umożliwia zobaczenie z bliska lekcji przeprowadzanych na poszczególnych etapach szkolenia.
"Z nowym programem wieczornym chcemy przede wszystkim zaapelować do Austriaków, którzy nie mają czasu w ciągu dnia, a teraz mają okazję spędzić zabawne, przyjemne zakończenie dnia w cudownej scenerii najpiękniejszej hali jeździeckiej na świecie."
Sonja Klima, dyrektor zarządzająca
Podczas wieczornych, godzinnych pokazów widz może podziwiać jak jeźdźcy i ogiery ćwiczą elementy Wyższej Szkoły, np. piaff, pasaż, kapriole, courbette.
Balet Białych Ogierów
Za czasów Imperium Austo-Węgierskiego spektakle ogierów lipicańskich mogli podziwiać wyłącznie goście dworu.
Pokazy otwarte dla publiczności organizowane są w Hiszpańskiej Szkole Jazdy od 1918 roku. Od tego czasu niezmiennie cieszą się niezwykłą popularnością i uznawane są za jedną z największych atrakcji w Wiedniu.
Występy składają się z siedmiu aktów. W czasie ich trwania ujeżdżalnia oświetlona jest blaskiem świec palących się w złotych kandelabrach.
Każdemu z nich towarzyszy oprawa muzyczna, głównie kompozycje klasyków związanych z Wiedniem: Wolfganga Amadeusza Mozarta oraz Johanna Straussa.
Nastrojowa muzyka i oświetlenie tworzą wyjątkową atmosferę i wpływają na odbiór niezwykłości spektaklu.
Pokaz rozpoczynają najmłodsze ogiery, które prezentują najprostsze ruchy składające się na pierwszy etap nauki w Hiszpańskiej Szkole Jazdy.
Podczas kolejnych aktów dwie pary wyszkolonych ogierów demonstrują wysoki poziom treningu, poprzez wykonywanie trudnych ruchów w lustrzanym odbiciu.
Następnie publiczność ma możliwość obserwować "Szkołę na Ziemi" i "Szkołę nad Ziemią". "Szkolny Kwadryl" w wykonaniu najbardziej utalentowanych Lipicanów stanowi ostatni akt i ukoronowanie całego spektaklu.
