Niepokój u konia

Niepokój jest stanem niepewności, a właściwie strachu, który rozwija się w wyniku stresu lub niewłaściwej reakcji organizmu na odbierane bodźce lub określone wydarzenia.

Wrodzona czujność i wrażliwość typowa dla większości zwierząt narażonych na atak drapieżników sprawia, że konie predysponowane są do odczuwania nieustannego lęku. W naturze stanowił on pewnego rodzaju mechanizm obronny umożliwiający uniknięcie niebezpieczeństwa, a obecnie może przyczyniać się do problemów zdrowotnych i behawioralnych szczególnie u koni trenujących wyczynowo.

Jednak w większości przypadków kilka prostych kroków lub zmian w codziennej rutynie może przyczynić się nie tylko do zmniejszenia niepokoju, ale także do zapobieganiu mu.

Najczęstsze przyczyny niepokoju u koni to:

• Lęk separacyjny: Koń jako zwierzę z silną mentalnością stadną dotkliwie odczuwa samotność, odsunięcie od stada. Konie, które wspólnie spędzają czas na padoku lub pastwisku mogą zachowywać się niespokojnie i próbować ucieczki w momencie powrotu do stajni przykładowo w celu osiodłania. I odwrotnie, koń jeżdżący samotnie na ujeżdżalni może próbować uciec i wrócić do względnego bezpieczeństwa stajni, gdzie ma zapewnione towarzystwo innych koni.
• Lęk sytuacyjny: Spowodowany jest skojarzeniem danej sytuacji z negatywnym wspomnieniem z przeszłości. Przykładowo koń, który w młodości uległ wypadkowi w przyczepie nawet po upływie kilku lat może reagować lękiem, niepokojem a nawet agresją podczas prób wprowadzania go do przyczepy, bowiem w pamięci pozostaje mu ból i strach doświadczony podczas wypadku. Taki rodzaj lęku może być trudny do zdiagnozowania, gdy nie zna się dobrze przeszłości wierzchowca
• Lęk przed zmianą: Tak jak to bywa w przypadku ludzi, również u koni, nagła zmiana warunków życia może skutkować reakcjami lękowymi. Przeniesienie konia z dużego, otwartego pastwiska do zamkniętej stajni albo wdrożenie ciężkiego planu treningowego bez odpowiedniego okresu przejściowego może być dla niego stresujące. Niektóre konie nie lubią mieć innego jeźdźca każdego dnia i nie są dobrze przystosowane do pracy w szkółkach jeździeckich lub dzierżawionymi do jazdy po szlakach. Te konie źle reagują na zmiany i wykazują wyraźne oznaki niepokoju, takie jak przewracanie oczami, unikanie, cofanie się, płoszenie i ucieczka.
• Lęk przed wynikami: Niektóre konie, podobnie jak ludzie, mogą się denerwować przed zawodami, bowiem uczą się kojarzyć widoki, zapachy i dźwięki charakterystyczne dla takich wydarzeń z niepokojem. Czasami ich lęk wynika z tego, że odbierają niewerbalne sygnały- takie jak uczucie, że ich jeźdźcy są spięci lub zbyt mocno trzymają wodze.Szczególnie narażone na ten rodzaj lęku są perzedstawiciele ras sportowych, np.: konie pełnej krwi angielskiej, które są przyzwyczajone do rywalizacji, dawania z siebie wszystkiego na torze wyścigowym i mogą przenieść ten lęk na inne wydarzenia.
• Niepokój spowodowany nudą: Jedną z podstawowych potrzeb konia jest potrzeba ruchu. W momencie, gdy pozbawi się go odpowiedniej dawki aktywności, możliwości zabawy z innymi osobnikami ze stada może doskwierać mu bezczynność, której widocznymi objawami będzie niepokój.
• Lęk wywołany przez nietypowe lu nieznane obiekty, dźwięki, sytuacje, miejsca itp.

Objawy niepokoju u koni:

• Utrata apetytu,
• Rozszerzone nozdrza,
• Nadmierne pocenie się,
• Nerwowe chodzenie po boksie,
• Cofanie się w kąt,
• Potrząsanie głową,
• Machanie ogonem,
• Kopanie,
• Zgrzytanie zębami,
• Przewracanie oczami,
• Drżenie

Skutki długotrwałego niepokoju u koni:

• Większe zapotrzebowanie energetyczne,
• Niedowaga,
• Pogorszenie kondycji fizycznej,
• Niedobory np.: magnezu,
• Osłabienie włosów,
• Pogorszenie stanu kopyt,
• Zwiększona tendencja do powstawania nawracających kolek lub enterolitów- kamieni kałowych w jelitach,
• Ryzyko wrzodów żołądka,
• Uszkodzenie stawów i więzadeł wynikające z nieustannego, niespokojnego chodzenia,
• Ryzyko różnorodnych urazów spowodowanych wyrywaniem się, ucieczką,
• Postrzeganie konia, który odczuwa niepokój, jako konia problematycznego, niebezpiecznego, trudnego do wytrenowania.

Sposoby niwelowania niepokoju u konia:

• Zapewnienie towarzystwa: Stado jest niezbędne dla poczucia bezpieczeństwa, komfortu, zdrowia fizycznego i psychicznego konia. W stadzie zawsze jest przynajmniej jeden koń, który czuwa nad bezpieczeństwem, podczas gdy inne osobniki się relaksuja. Trzymanie konia w samotności sprawia, że nieustannie trwa w poczuciu zagrożenia, które uniemożliwia mu doświadczenie efektywnego wypoczynku,
• Zbadanie konia przez lekarza weterynarii w celu zyskania pewności, że jego zachowanie nie jest spowodowane niezdiagnozowanym stanem fizycznym. Ból może objawiać się jako niepokój, szczególnie jeśli występuje podczas siodłania lub jazdy,
• Poświęcenie większej ilości czasu na pielęgnację, kontakt z koniem w sytuacjach i miejscach pozbawionych stresorów,
• Dostosowanie sprzętu: W sytuacji, gdy siodło jest nieodpowiednio dopasowane i ciężar jeźdźca nadmiernie ściska kłąb konia albo wędzidło ociera, kaleczy jego pysk może okazywać niepokój, bądź starać się unikać czynności przyczyniających się do odczuwania bólu,
• Minimalizowanie zmian: Większe zmiany w życiu, otoczeniu konia powinny być wprowadzane powoli i stopniowo, aby dać mu możliwość zaaklimatyzowania się. W przypadku przenoszenia do nowej stajni albo na nieznane pastwisko koń powinien mieć możliwość swobodnego obwąchania, zbadania zanim pozostanie w tym miejscu na dłużej albo rozpocznie trening.
• Ustalenie rutyny: Przewidywalność, powtarzająca się struktura dnia (posiłki, pielęgnacja, treningi o stałej godzinie) wpływa na uzyskanie przez konia poczucia bezpieczeństwa,
• Lonża: Lonżowanie konia przed jazdą może również pomóc mu pozbyć się napięcia lub zmniejszyć jego intensywność,
• Praca na ziemi: Obejmuje ćwiczenia budujące zaufanie na ziemi, na przykład prowadzenie konia wokół wzbudzających jego strach przedmiotów lub przeszkód.
• Zapewnienie większej ilości ruchu: Więcej ćwiczeń, zwłaszcza dłuższe sesje treningowe ukierunkowane na zwiększenie wytrzymałości, jak również zabawy lub dłuższe wycieczki w teren ze znajomymi końmi mogą umożliwić im rozładowanie nadmiaru energii, która czasami jest przyczyną napięć i niepokoju,
• Praca z behawiorystą, trenerem, osobą bardziej doświadczoną: Konie doskonale odczytują mowę ciała jeźdźca i jego emocje. Niewerbalne wskazówki podczas jazdy, które sygnalizują stres, niepokój lub strach mogą spowodować, że koń zareaguje nieadekwatnie do sytuaci, a tym samym stworzy sytuację wywołującą niepokój zarówno dla siebie, jak i dla jeźdźca. Dobry trener może zauważyć subtelne zmiany w języku ciała, takie jak napięte ramiona, zaciśnięte dłonie, pięty podnoszące się do góry i tak dalej, które mogą dawać koniowi sygnały świadczące o strachu. Praca nad postawą, kontrolą oddechu i własnymi umiejętnościami jeździeckimi mogą nie tylko pomóc zredukować niepokój konia, ale również wzmocnić porozumienie pomiędzy człowiekiem a wierzchowcem.
• Używanie precyzyjnych pomocy: Konie, które nie wiedzą czego się od nich oczekuje, mogą próbować zadowolić jeźdźców szybkimi reakcjami, które mogą prowadzić do wypadków lub do złych wyników, bądź dyskwalifikacji podczas zawodów. Wzajemne uczenie się mowy ciała i rozumienie wysyłanych sygnałów przyczynia się do poprawy komunikacja pomiędzy jeźdźcem a koniem oraz świadomości oczekiwań, a tym samym wpływa na komfort psychiczny konia.
• Dostosowanie środowiska konia do jego temperamentu: Przykładowo jeśli koń ma żywy, energiczny temperament i lubi kontakt z człowiekiem nie powinien być trzymany w najspokojniejszej, najcichszej części stajni,
• Modyfikacja behawioralna: Przeanalizowanie niepokoju konia i dotarcie do jego źródła, np.: konkretnej sytuacji, zadania albo obiektu stanowi początek treningu prowadzącego do zniwelowania lub zmniejszenia lęku. Praca z koniem powinna być prowadzona w małych, blokach czasowych, podczas których ma on do wykonania zadania, których zrealizowanie powinno być pozytywnie wzmacniane pochwałami, przekąskami itd.
• Stymulowanie umysłowe, na przykład za pomocą zabawek,
• Zawsze nagradzaj dobre zachowanie hojną pochwałą, delikatnie koryguj niewłaściwe zachowanie i nigdy nie karz konia. Takie traktowanie pozytywnie wpływa na poczucie komfortu psychicznego i poczucie bezpieczeństwa konia.
• Koń odbiera wszystkie emocje odczuwane przez jeźdźca. Zarówno te pozytywne, jak i negatywne: jego frustrację, depresję, strach, bezradność, niedawną kłótnię itp. Należy o tym pamiętać zanim rozpocznie się pielęgnację konia lub trening.