Konie huculskie to bardzo stara rasa, wywodząca się z regionu znanego jako Krzywa Karpat, obejmującego terytorium Rumunii, Polski i Słowacji. Współczesną hodowlę poszerzono ponadto o Czechy, Węgry i Ukrainę.
Hucuły to konie typowo górskie, niezwykle silne i wytrwałe, przez co pierwotnie wykorzystywane były w celach transportowych i jucznych przez rusińsko - wołoski lud pasterzy i górali - Hucułów, od których rasa uzyskała swą nazwę.
Konie huculskie uznawane są za rasę długowieczną (dożywają do 35 lat), płodną, wytrzymałą oraz odporną na niekorzystne warunki atmosferyczne oraz bytowania.
Pochodzenie, historia rasy
Pierwsza wzmianka o koniu huculskim pojawiła się w 1603 roku w „Hippice” Drohostajskiego, gdzie hucuł określony został, jako "doskonały koń górski sprawdzający się w najtrudniejszych warunkach".
Pierwotnie wyhodowany w skromnych i surowych warunkach bukowińskich Karpat, hucuł posiada wszystkie cechy dzikiego konia.
Chociaż dokładne przeanalizowanie pochodzenia rasy nie jest możliwe, prawdopodobnie powstała w efekcie krzyżowania się wielu różnych końskich ras, między innymi: tatarskiej, noryckiej, tarpanów, koni Przewalskiego z przedstawicielami orientu, np. końmi arabskimi.
Pomimo tak różnorodnego odziaływania uważa się, że i tak największy wpływ na ukształtowanie hucułów wywarło środowisko: ostry klimat panujący w górach, niedobór pożywienia i prymitywne warunki życia.
Planowa hodowla koni huculskich rozpoczęła się 1792 roku na terytorium Monarchii Austro - Węgierskiej w stadninach w Rădăuţi i Lucinie.
Do roku 1870 tamtejsze konie służyły przede wszystkim, jako wierzchowce kawaleryjskie, po czym stadniny zostały rozwiązane, a przebywające w nich zwierzęta rozdzielono pomiędzy rolników mieszkujących w okolicy.
W 1915 roku stado huculskie zostało przetransportowane z Luciny do Waldof w Austrii.
Po zakończeniu wojny i rozpadzie Monarchii Austro-Węgierskiej hodowla koni huculskich została przeniesiona do Rumunii i Polski.
W 1922 roku trzydzieści trzy konie rasy huculskiej zostały wysłane do Czechosłowacji, aby założyć tam stado, które zapoczątkowało jedną z najbardziej znanych linii - linię Gurgul.
Działania wojenne podczas II Wojny Światowej spowodowały ciągłe zmniejszanie się populacji koni huculskich, aż znalazła się ona na granicy wyginięcia.
Na początku lat 70-tych XX wieku hodowcy zainteresowani losami rasy stworzyli organizację Hucul Club, która miała na celu rozwiązanie problemu malejącej liczby koni huculskich w Czechosłowacji.
W 1982 roku członkowie organizacji założyli księgę stadną pięćdziesięciu hucułów czystej krwi i postawili sobie za cel zwiększenie liczby hucułów w tym regionie.
Od 1979 roku konie huculskie należą do chronionego funduszu genowego oryginalnych i prymitywnych ras zwierząt FAO.
W 1994 roku została utworzona Międzynarodowa Federacja Huculska (H.I.F), której nadrzędnym celem jest zapewnienie jednolitej metodyki i celów hodowlanych, a także zwiększenie populacji oraz popularności tej niezwykłej rasy.
Hodowla koni huculskich w Polsce
Rozwój hodowli koni huculskich na terenach polskich miał miejsce w latach 90 XIX wieku, kiedy to powstały stacje ogierów w Kossowie (1891 rok) oraz w Żabiem (1895 rok).
Zainteresowanie rasą wykazane przez Krakowskie Towarzystwo Rolnicze i Galicyjskie Towarzystwo Gospodarcze doprowadziło do organizowania na terenach Galicji licznych pokazów i wystaw hucułów, tworzenia stacji ogierów, rejestrowania klaczy oraz premiowania źrebiąt.
Jak to bywało w przypadku większości ras koni, okres działań wojennych okazał się tragiczny również dla pogłowia koni huculskich. Zaledwie kilku ogierom i klaczom udało się przetrwać, w związku z czym pracę hodowlaną trzeba było rozpocząć od nowa.
W 1950 roku ocalałe konie huculskie ze Stadniny Koni Racot oraz Janów Podlaski umieszczono w nowopowstałej stadninie Koni Huculskich w Jodłowniku.
Na przełomie XX i XXI wieku nadrzędnym celem pracy hodowlanej było utrzymanie unikalnych cech konia huculskiego oraz dążenie do zachowania rasy. W tym celu skoncentrowano się przede wszystkim na odpowiedniej promocji rasy i wykazaniu jej wszechstronnych możliwości użytkowych poprzez zwiększenie liczby wystaw i pokazów, a także udział w produkcjach filmowych.
Przedstawiciele rasy huculskiej brali udział w scenach polskich filmów: "Ogniem i mieczem", "Quo vadis", "Stara baśń", " Szatan z siódmej klasy", "1920 Bitwa Warszawska" oraz w serialu "Na dobre i na złe".
Obecnie polska Księga Stadna koni rasy huculskiej jest księgą zamkniętą. Za zwierzęta czysto rasowe uważa się tylko takie konie, które posiadają pełny 5-pokoleniowy rodowód, a każde nowonarodzone źrebię musi wywodzić się od jednej z 7 uznanych w Polsce linii męskich (Polan, Gurgul, Goral, Prislop, Hroby, Pietrosu, Ousor) lub jednej z 14 rodzin żeńskich ( Agatka, Bajkałka, Czeremcha, Wrona, Gurgul, Góralka Nowosądecka, Liliszka, Nakonieczna, Wołga, Polanka, Sroczka, Żyrka, Wydra, Reda).
Zachowanie i popularyzowanie hodowli koni rasy huculskiej, w tym zwiększenie ich populacji na Huculszczyźnie, były głównym celem dwuletniego projektu polsko-ukraińskiego zakończonego 31.05.2015 roku. W tym celu w Rudawce Rymanowskiej w Beskidzie Niskim powstało Polsko - Ukraińskie Centrum Hodowli i Promocji Konia Huculskiego, którego odziały znajdują się w Sanoku oraz na Zakarpaciu w ukraińskim Gołubyne.
Obecnie Polska posiada największą populację koni huculskich w Europie, której liczba osiąga około 6 000 osobników oraz prawie 300 stajni hodowlanych.
Ponadto nasz kraj prowadzi księgę pochodzenia dla koni tej rasy, promuje hucuły podczas corocznie organizowanych imprez: konkursów skoków przez przeszkody oraz zręczności powożenia, a także na wyścigach, rajdach itp.
Dodatkowo zarówno na terenie Polski, jak i Ukrainy utworzono tzw. ścieżki huculskie przeznaczone do trekkingu, jak również półotwarte systemy hodowli.
Za największe ośrodki hodowli koni huculskich w Polsce uważa się:
- Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki w Odrzechowej koło Sanoka,
- Zachowawczą Hodowlę Konia Huculskiego w Wołosatem (Bieszczadzki Park Narodowy)
- Stanicę Konia Huculskiego w Tarnawie Niżnej (Bieszczadzki Park Narodowy)
- Stadninę Gładyszew w Regietowie
- Stadninę Tabun w Polanie
Codzienne życie dawnych hucułów
Przez większą część roku stada koni huculskich przebywały na górskich połoninach i jedynie na okres silnych opadów śniegu i ostrego mrozu chroniły się do szałasów górskich lub zaganiano je do prymitywnych stajenek.
Przez całe lato żywiły się trawą, natomiast zimą sianem. Tylko w okresach wyjątkowo ciężkiej pracy dokarmiane były owsem lub kukurydzą.
Nieustanne przebywanie hucułów pod gołym niebem w surowych górskich warunkach, wszechstronne użytkowanie i długie marsze pod znacznym obciążeniem po trudnym, górzystym terenie hartowały wiele pokoleń koni huculskich a w ostateczności uczyniło z nich rasę słynącą z siły, odporności, zdrowia i niewybredności.
Wygląd i charakter
Pomimo niezbyt wysokiego wzrostu ( około 132-145 cm w kłębie) konie huculskie zadziwiają siłą oraz mocną, a jednocześnie szlachetną budową ciała.
Tułów jest masywny z długimi i wysklepionymi żebrami. Zad jest zaokrąglony i lekko ścięty, a klatka piersiowa szeroka i pojemna.
Kończyny są krótkie i kościste, zakończone małymi, okrągłymi kopytami zbudowanymi z mocnego, odpornego na urazy mechaniczne rogu kopytowego.
Gruba, średniej długości szyja zakończona jest szczupłą głową o wyraźnych rysach z dość szerokim czołem oraz silną i mocną żuchwą. Grzywa i ogon są długie, a włosy bardzo mocne.
Najczęściej występującym umaszczeniem u koni huculskich jest ciemnomyszate, gniade, kasztanowe, kare i srokate.
Cechą charakterystyczną, a jednocześnie typową dla koni prymitywnych są czarne paski występujące na kończynach oraz czarna pręga biegnąca wzdłuż kręgosłupa.
Latarnie, gwiazdki i inne odmiany występujące na sierści traktowane są jako niepożądane u rasy huculskiej.
Wyróżnia się cztery typy koni huculskich zależny od stopnia domieszki krwi najpopularniejszych ras: masywne, filigranowe, pierwotne (sucha głowa o garbonosym profilu i szerokim czole) oraz arabskie (proporcjonalna budowa, dłuższa szyja, delikatny profil).
Konie huculskie cechuje żywy temperament, jak również łagodność, pozytywne nastawienie do człowieka i chęć współpracy. Są ufne, bardzo inteligentne i pojętne. Jak większość zwierząt przy niewłaściwym i pozbawionym konsekwencji prowadzeniu mogą stać się nerwowe i złośliwe.
Użytkowanie
Pochodzenie koni huculskich, ich niezwykła siła, wytrzymałość, ostrożność wypracowana podczas poruszania się po trudnym górskim terenie sprawiło, że wykorzystywane były jako niezawodny środek transportu i zwierzęta juczne.
Ze względu na to, że są w stanie unieść 150 kg ciężar i przebyć 100 km dziennie do tej pory uczestniczą w pracach leśnych i polowych.
Równy, dynamiczny kłus sprawia, że chętnie wykorzystywane są w zaprzęgach. Łagodne, spokojne usposobienie oraz cierpliwość doceniane jest w rekreacji, agroturystyce oraz hipoterapii.
Hucuły idealnie nadają się do nauki jazdy dla dzieci i dorosłych, jak również dla zaawansowanych młodych jeźdźców próbujących swych sił w sporcie ze względu na dobre wyniki osiągane w zaprzęgach i w skokach (potrafią skoczyć ponad 140 cm przy średniej wysokości 137 cm w kłębie).
Ponadto jako konie typowo górskie, hucuły idealnie nadają się do uprawiania górskiej turystyki konnej oraz uczestnictwa w rajdach. Posiadają niezwykłą zdolność wyszukiwania najlepszej ścieżki na bezdrożach oraz sposobu na pokonanie najróżniejszych naturalnych przeszkód.
