Konie fińskie to jedyna rasa koni, która od 2007 roku oficjalnie uznana jest za rodzimą rasę Finlandii. Koń fiński stanowi unikalne połączenie koni zimnokrwistych z gorącokrwistymi i uważany jest za najbardziej wszechstronną i najszybszą zimnokrwistą rasę koni na świecie. Miłośnicy i hodowcy koni fińskich doceniają je za wszechstronność oraz zdolności adaptacyjne.
Pochodzenie, historia rasy
Konie Fińskie, podobnie jak inne pochodzące ze Skandynawii rasy np.: norweskie Dölle albo konie szwedzkie, to rasa o sięgających ponad 1000 lat wstecz starożytnych korzeniach.
Zgodnie z teoriami dotyczącymi pochodzenia koni fińskich ich ojczyzną jest porośnięty lasami obszar Savolaks znajdujący się w środkowej Finlandii.
Znaleziska archeologiczne na terenach Finlandii wykazały, że konie istniały tam już w epoce żelaza. Ze względu na brak dowodów potwierdzających, że były to dzikie konie, przyjęto teorie, że pierwsze konie żyjące w Skandynawii pojawiły się na tych terenach w wyniku importu. Prawdopodobnie byli to potomkowie prymitywnych, wymarłych już koni leśnych z północnej Europy.
Wniosek ten wysnuto, ponieważ istnieje wiele genetycznych podobieństw pomiędzy rasami wywodzącymi się z tych obszarów, a końmi fińskimi. Badania genetyczne, które przeprowadzono w 2014 roku wykazały, że są one najbliżej spokrewnione z końmi estońskimi, Mezen, jakuckimi oraz mongolskimi.
Istnieje również teoria, że niektóre z pierwszych koni żyjących na terenach Finlandii przybyły wraz z wikingami między 800 a 1050 rokiem. Byłyby to niewielkie konie, potomkowie kucyka tatarskiego, który żył w krajach nordyckich kilka tysięcy lat temu.
Kolejna teoria, która podtrzymywana jest do dnia dzisiejszego, głosi, że konie przybyły do Finlandii wraz z ludami migrującymi z Rosji. Założenie to po raz pierwszy przedstawił przyrodnik Pehr Adrian Gadd w XVIII wieku. W XIX wieku poparł go profesor archeologii Johannes Reinhold Aspelin, który w 1886/1887 opublikował pracę, w której napisał, że fińskie konie pochodzą od koni przywiezionych w okolice Zatoki Fińskiej przez migrantów ugrofińskich z okolic Wołgi oraz z centralnej Rosji.
Obie teorie wydają się być prawdopodobne, ponieważ we wschodnich i zachodnich regionach Finlandii aż do połowy XIX wieku istniały dwa odrębne typy koni.
Najstarsza wzmianka i zachowana dokumentacja dotycząca koni fińskich i handlu nimi pochodzi z 1299 roku. W tym czasu papież Grzegorz IX wysłał list do kupców z Gotlandii, w którym zamieścił naganę, że sprzedają konie Finom, którzy nie przeszli na chrześcijaństwo.
W przeciągu następnych kilkudziesięciu lat handel końmi w Finlandii z importu bardziej przemienił się w eksport. Rosyjska Kronika w 1338 roku wymienia Tamma-Karjala, jako miejsce hodowli dobrych koni, w którym wprowadzono limity ich wywozu na terytorium Rosji.
Prawdopodobnie największy wpływ na fińską rasę koni miał okres, kiedy Finlandia była pod panowaniem szwedzkim. W tym czasie wiele koni zakupiono albo zdobyto, jako łup wojenny i przyłączono do fińskiej kawalerii.
Pierwsze działania ukierunkowane na hodowlę selektywną i doskonalenie rasy miały miejsce w XVI wieku. Król Szwecji Gustaw Waza na terenach swoich posiadłości w zachodniej Finlandii założył stacje hodowlane klaczy. Zlecił import większych i cięższych koni z Europy Środkowej, zwłaszcza z Fryzji w Holandii, które prawdopodobnie były prekursorami koni fryzyjskich. Przywiezione konie oraz ich potomkowie do końca XVI wieku wykorzystywano do zwiększenia rozmiarów koni fińskich.
Ponadto w 1550 roku Gustaw Waza nakazał, aby w szwedzkich posiadłościach królewskich, jak również we wszystkich prowincjach Finlandii znajdowały się specjalne "stacje lęgowe". Każda z nich miała miejsca przeznaczone na 20 klaczy i kilka ogierów, których potomstwo miało zostać wykorzystane w kawalerii.
Celem tej hodowli było zwiększenie wielkości koni fińskich. Program stacji realizowany był przez około 100 lat. Ostatnia z nich znajdowała się w Pori i została zamknięta w 1651 roku. Wszystkie konie, które w tym czasie zamieszkiwały stację zostały wysłane na Gotlandię.
Poza końmi objętymi ukierunkowanym, selektywntym programem hodowlanym znaczna większość koni fińskich przebywała w półdzikich warunkach do połowy XIX wieku.
Etnolog Kustaa Vilkuna opisuje, że wszystkie konie niezależnie od wieku i płci po zakończeniu wiosennych prac polowych wypuszczano na leśne pastwiska na cały okres letni. Ze względu na to, że pastwiska znajdowały się na trudnym, skalistym albo podmokłym terenie Vilkuna uważał tę praktykę za istotny czynnik kształtujący w koniach fińskich odporność i wytrzymałość.
Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648) konie wykorzystywane przez fińską kawalerię były niewielkiego wzrostu (ok.120 cm) i określane były jako niereprezentatywne. Charakteryzowała je jednak wytrzymałość, która podczas długich kampanii była cechą znacznie istotniejszą i bardziej pożądaną, niż imponujący wygląd.
Przypuszcza się, że konie fińskie w czasie wojny w miarę możliwości wymieniano na inne osobniki pozyskane jako łupy wojenne, dlatego konie przywożone do Finlandii były rasami środkowoeuropejskiejskimi albo posiadały domieszkę krwi tych ras.
Celowe krzyżowanie koni fińskich praktykowano od XVI wieku. Poza wspomnianymi już końmi fryzyjskimi łączono je z przedstawicielami ras: oldenburskiej, dońskiej, Percheron, arabskiej, Norfolk itp.
Wygląd i charakter
Konie fińskie charakteryzuje niewielki wzrost (ok 155 cm) oraz mocna budowa ciała pośrednicząca pomiędzy typem zimnokrwistym a gorącokrwistym.
Zgodnie z przyjętym wzorcem rasy konie fińskie mają suchą głowę z prostym lub lekko wypukłym profilem i z szeroko rozstawionymi, krótkimi uszami. Szyja jest krótka, dobrze uformowana. Kłąb wypukły. Tułów długi, ale proporcjonalny. Zad mocny, lekko ścięty.
Suche, umięśnione kończyny porastają niezbyt obfite szczotki pęcinowe. Natomiast zarówno grzywa, jak i krótki ogon są bujne.
Najczęściej występującym umaszczeniem jest kasztanowate. Znacznie rzadziej występuje gniade lub kare.
Konie fińskie łączą w sobie cechy typowe dla ras zimokrwistych, jak i gorącokrwistych. Są silne i wytrzymałe, jak również szybkie i zwinne.
Cechuje je energia, a jednocześnie zrównoważony, niezawodny charakter. Są posłuszne i chętnie współpracują z człowiekiem.
Użytkowanie
Konie fińskie to jedyna rasa Finlandii, dlatego hodowla ukierunkowana była na uzyskanie wszechstronnego konia. Z tego względu nigdy nie dążono do tego, aby był on wyjątkowo duży lub ciężki.
Tradycyjnym zastosowaniem rasy były prace rolnicze oraz leśne. Konie fińskie wykorzystywane były do transportu dużych ciężarów na trudnym terenie, często pokrytym głębokim śniegiem. Surowy klimat i skandynawskie warunki wymagały od koni wytrwałości i odporności oraz przystosowania się do niekorzystnych okoliczności.
Mimo, że w porównaniu z innymi rasami zimnokrwistymi konie z Finlandii nie są zbyt duże i masywne, posiadają zdolność ciągnięcia ciężaru stanowiącego nawet 200% masy ich ciała.
Zainteresowanie tradycyjnym zastosowaniem koni wciąż rośnie, dlatego regularnie organizowane są zawody koni pociągowych, obejmujące konkurencje w ciągnięciu lub orce.
Konie fińskie uważane są za dość dobrego skoczka i regularnie uczestniczą w 130 centymetrowych klasach skoków.
Pomimo tego, że konie fińskie uważane są za najszybsze konie zimnokrwiste i osiągają dobre wyniki w kłusie niestety są zbyt powolne, aby w zawodach i wyścigach konnych bezpośrednio rywalizować z rasami sportowymi. Są za to niezawodnym wierzchowcem do jazdy przełajowej.
Konie fińskie wykorzystywane są w ujeżdzaniu i osiągają dobre wyniki, ponieważ z łatwością i swobodą wykonują wymagane ruchy. Jeden z przedstawicieli rasy w 2010 roku zdobył medal w międzynarodowych zawodach ujeżdżenia paraequestrian.
Popularnym zastosowanie koni fińskich jest rekreacyjna jazda konna: wykorzystywane są w szkołach jeździeckich, a także w ośrodkach hipoterapii.
Spokojne, zrównoważone usposobienie jak również posłuszeństwo i pracowitość sprawia, że są idealnymi wierzchowcami do terapii jeździeckiej, podczas której ich chody pomagają stymulować pracę mięśni i zmysł równowagi pacjenta. W Finlandii każdy koń przygotowujący się do takiej pracy bierze udział w szkoleniu mającego na celu, np.: zapoznanie go z nietypowymi dźwiękami.
Obecnie dwa na dziesięć koni zatrudnionych przez policję konną w stolicy Finlandii - Helsinkach - to przedstawiciele rodzimej rasy.
