Koniki polskie to rodzima rasa koni uznawana za bezpośrednich potomków tarpanów - dzikich koni zamieszkujących stepy i lasy Eurazji, które jeszcze w XVIII wieku spotkać można było na terenach Polski, Litwy, Prus i Ukrainy.
Ze względu na fenotypowe podobieństwo pomiędzy tarpanami a konikami, zostały one wprowadzone do wielu zagranicznych rezerwatów przyrody, między innymi na Białorusi, w Holandii, Hiszpanii, Łotwie i Wielkiej Brytanii.
Pochodzenie, historia rasy
Tarpany traktowane były przez okoliczną ludność przede wszystkim jako źródło pożywienia i pozyskiwania skór, co w połączeniu z zajęciem ich dotychczasowych żerowisk przez zwierzęta gospodarskie doprowadziło do stopniowego wymierania gatunku.
Zdarzały się okresy podejmowania prób łapania i oswajania dzikich koni w celu wykorzystania ich do prac gospodarczych, jak również zwiększania populacji.
Ostatnie dzikie konie „czystej krwi” w Polsce najdłużej przetrwały na wolności na obszarze Puszczy Białowieskiej, skąd zostały odłowione w 1780 roku i umieszczone w Zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja.
Panująca bieda doprowadziła do tego, że w 1806 roku zostały rozdane okolicznym chłopom, którzy docenili te silne i wyjątkowo wytrzymałe koniki, które tak dobrze radziły sobie podczas najcięższych prac gospodarczych czy leśnych.
W gospodarstwach dochodziło do krzyżowania się dzikich ogierów i klaczy „rasy biłgorajskiej” skutkując tym, że pod koniec XIX wieku na terytorium Polski powstała rasa koni chłopskich, która w latach 20 XX wieku dzięki profesorowi Tadeuszowi Vetulaniemu zaistniała w literaturze hipologicznej jako rasa koników polskich - koni ze znacznym procentem krwi tarpanów.
W 1923 roku w Janowie Podlaskim (stadninie słynącej obecnie w świecie z hodowli koni czystej krwi arabskiej) podjęto pierwsze próby poprowadzenia zorganizowanej hodowli koników polskich. Natomiast w Białowieży z inicjatywy profesora Vetulaniego został utworzony rezerwat, którego celem miało być dokonanie restytucji (przywrócenia) tarpana leśnego drogą naturalnej selekcji w półdzikich warunkach życia w Puszczy.
Niestety wcześniejsze polowania a także działania wojenne doprowadziły do tego, że zgromadzone materiały genetyczne uległy niszczeniu, a populacja koników zamiast wzrastać zaczęła maleć, grożąc całkowitym wyginięciem.
Po zakończeniu wojny odzyskano koniki, które podczas okupacji wywieziono do Niemiec i ponownie podjęto starania mające służyć odbudowie hodowli oraz wykształceniu osobników przejawiających najbardziej pierwotne, typowe cechy mogące przyczynić się do rekonstrukcji dzikiego tarpana.
W tym celu między innymi Polski Związek Hodowców Koni pilnuje czystości krwi - tego, aby koniki polskie nie były krzyżowane z przedstawicielami innych ras, a każdy nowo narodzony źrebak został zarejestrowany.
Od 16 lipca 1982 roku koniki polskie hodowane są w Roztoczańskim Parku Narodowym. W warunkach rezerwatowych występują także w Biebrzańskim Parku Narodowym, Popielnie ( niewielkiej osadzie położonej w Puszczy Piskiej nad jeziorem Śniardwy) oraz Stacji Doświadczalnej prowadzonej przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, która znajduje się w Stobnicy.
Głównymi ośrodkami hodowlanymi w warunkach stajennych są Państwowa Hodowla Koni w Jeżewicach, Popielno, Stadnina Koni Dobrzyniewo, Stadnina Koni Racot oraz Stado Ogierów Sieraków.
W październiku 2007 roku rozpoczęto program introdukcji konika polskiego na terenach dawnej wsi Radziejowa w Bieszczadach.
Wygląd i charakter
Koniki polskie uznawane są rasę koni prymitywnych, posiadających cechy typowe dla koni dziko żyjących, będących w stanie poradzić sobie w naturalnym środowisku bez wsparcia i ingerencji ze strony człowieka.
Wszyscy przedstawiciele rasy są niewielkiego wzrostu (130-140 cm w kłębie u dorosłego osobnika), ale silnej i masywnej budowy ciała. Wszyscy mają takie samo myszate umaszczenie - równomiernie szare ( z niewielkimi różnicami odcieni od lekko brązowego do popiołu), co jest niezwykle rzadko spotykane u koni ras szlachetnych (powstałych w wyniku świadomego kojarzenia, „tworzenia” przez człowieka).
Wszelkie spotykane odstępstwa takie jak siwizna, białe odmiany z czasem pojawiające się na głowie i szyi są traktowane jako niepożądane i najczęściej wykluczają takie klacze z dalszego rozrodu i przebywania w hodowli.
Tak samo jak w przypadku tarpanów, u koników polskich występuje czarna pręga od grzywy do podstawy ogona. Czarna jest również dolna część nóg, koniec pyska, grzywa oraz ogon.
Co ciekawe odcień maści koników polskich może się zmieniać w zależności od pory roku - latem staje się ciemniejsza i bardziej brązowa, a zimą jaśnieje. Taka zmienność często występuje u dzikich zwierząt, których sezonowy dymorfizm umożliwia pozostanie niewidocznym na dowolnym tle, nie jest natomiast czymś typowym w przypadku koni domowych.
Koniki polskie charakteryzuje siła, ogromna wytrzymałość oraz zdolność adaptacji do trudnych warunków bytowania, dzięki której niezależnie od pory roku mogą być utrzymywane w stanie wolnym. Jest to w dużej mierze spowodowane zmiennością długości sierści oraz wysokim poziomem odporności na choroby.
W stosunku do innych ras wyróżniają się wysoką płodnością, zdrowiem i długowiecznością. Poza tym mają tak twardy róg kopytowy, że umożliwia im to pracę na twardym podłożu bez konieczności podkucia.
Użytkowanie
Koniki polskie w przeciwieństwie do swoich charakternych, pełnych temperamentu dzikich przodków zazwyczaj są potulne, uległe i spokojne, dzięki czemu są chętnie hodowane w celach hobbystycznych i rekreacyjnych.
Można je spotkać szkółkach jeździeckich, ośrodkach oferujących zajęcia z hipoterapii, często kupowane są jako kuce dla dzieci. Są posłuszne, łatwe w ujeżdżaniu, nadają się do skoków przez przeszkody. Niektóre osobniki wykorzystywane są w zaprzęgach.
Sylwetka konika polskiego znajduje się w logo Roztoczańskiego Parku Narodowego.
